Brezilya’da CumhurbaÅŸkanlığı seçimini kazanan sosyal demokrat lider Lula da Silva (77) dünyanın vicdanını temsil ediyor.

Lula, yaÅŸam boyu verdiÄŸi mücadele ve günümüzdeki duruÅŸuyla, tüm küresel liderler arasında bu unvanı rahatlıkla hakkediyor.

Sefalet içinde geçen çocukluk ve sendikacılık yıllarından sonra, askeri rejim sırasında Ä°ÅŸçi Partisi’nin kurucuları arasında yer aldı. 2003’te partisinin ilk cumhurbaÅŸkanı seçildi.

Sekiz yıl süren iktidar döneminde göz kamaÅŸtırıcı icraatlar yaptı, Brezilya’nın görüntüsü deÄŸiÅŸti.

Hızla radikal bir reform programını uygulamaya koydu. “Aile Maaşı” ve “Sıfır Açlık” gibi programlarla yoksulluÄŸa karşı savaÅŸ baÅŸlattı. Brezilya, Dünya Bankası’nın ‘Açlık Haritası’ dışına çıktı. Lula “Açlıkla Mücadele Dünya Åžampiyonu” ilan edildi.

Brezilya ekonomisinde tarım büyük yer tutar; ama Lula yönetimi tarımda sübvansiyonlara sıcak bakmadı.

Dev bütçeli ve geniÅŸ kapsamlı saÄŸlık, eÄŸitim, sosyal konut projeleri baÅŸlattı. On milyonlarca Brezilyalı sefaletin pençesinden kurtulurken, ülkede orta sınıf oranı %50’den %73’e çıktı.

Bütün bunları ekonomiyi katlayıp büyüterek baÅŸardı. ‘Büyümeyi Hızlandırma Programı’ uygulandı, vergiler azaltıldı ve basitleÅŸtirildi, altyapı ve enerji üretimi modernize edildi. Kamu borçları ve enflasyon düÅŸtü. Askeri rejim döneminde dünyanın en borçlu ülkelerinden biri olan Brezilya, borç vermeye baÅŸladı.

Sekiz yılda Brezilya ekonomisi dört kat büyüdü, milli hasıla 2,2 trilyon dolara sıçradı. KiÅŸi başına gelir 3,7 kat artarak 11,300 dolara çıktı.

Lula dönemi sonunda Brezilya modern bir ülke, dünyanın sekizinci büyük ekonomisi oldu. Gönüllü olarak CumhurbaÅŸkanlığı’nı bıraktı.

Siyasi rakipleri, Ä°ÅŸçi Partisi’ne aktif desteÄŸi devam eden Lula’yı siyaset dışına atmak için komplo düzenledi, yargıç Sergio Moro tarafından yolsuzluk yaptığı gerekçesiyle 9,5 yıl hapis cezasına çarptırıldı. O yargıç daha sonra Adalet Bakanı yapıldı.

Uzun hukuk mücadelesi sonunda Anayasa Mahkemesi geçen sene, Lula’nın adil yargılanmadığı kararı verdi, 580 gün hapiste yattıktan sonra özgürlüÄŸüne kavuÅŸtu. Ekim 2022 seçimlerinde tekrar aday oldu ve kazandı.

Göreve 1 Ocak’ta baÅŸlayacak. Mevcut fanatik BaÅŸkan Jair Bolsonaro, danışıklı darbe ile iktidarı askerlere devretme yoluna gitmezse.

Çevre eylemcisi Lula ve Amazon ormanları

Lula aynı zamanda bir iklim ve çevre eylemcisi.

Onun CumhurbaÅŸkanı olduÄŸu dönemde TBMM Çevre Komisyonu baÅŸkanıydım. Uluslararası çevre ve iklim toplantılarında Brezilya heyetlerinin güçlü ve etkili çalışmalarını hayranlıkla izlerdim.

Ancak Lula yönetiminin çevreye esas büyük katkısı, Amazon ormanlarını korumak oldu.

Amazon ormanları toplam 5,5 milyon km2, yani 7 Türkiye büyüklüÄŸünde devasa bir alanı kaplar, çoÄŸu Brezilya sınırları içinde kalır.

Dünyadaki tüm tropik yaÄŸmur ormanlarının yarısından çoÄŸunu Amazonlar oluÅŸturur. O bölgelerde yılın her ayında yoÄŸun yağış gerçekleÅŸir.

Afrika’daki Büyük Sahra çölünden her yıl, bitkilerin besini fosfor içeren 180 milyon ton kum zerreciÄŸi rüzgarla Amazonlara taşınır. GeniÅŸ yapraklı yaÄŸmur ormanları böylesine hassas ekolojik dengeler sonunda ve en az 50 milyon yıl sonunda oluÅŸtu.

Amazonlar dünyada eÅŸi olmayan bir biyoçeÅŸitliliÄŸi; henüz hepsinin kataloÄŸu çıkarılamamış milyonlarca bitki, balık, kuÅŸ, sürüngen, memeli, böcek, omurgasız, yüzergezer (amfibi), yırtıcı ve zehirli hayvan türlerini barındırır.

Küresel iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi açısından kritik öneme sahip Amazon ormanlarında, dünyanın tüm eko sistemlerinde tutulu karbonun %10’u, bitkilerin ürettiÄŸi oksijenin dörtte biri gerçekleÅŸir.

Lula döneminde Amazon bölgesinin korunması sıkı kurallara ve denetime baÄŸlandı. Daha sonra, özellikle son BaÅŸkan Bolsonaro döneminde bölge, kuralsız ve adeta yaÄŸmacılık ÅŸeklinde geliÅŸen tarım, hayvancılık, madencilik faaliyetlerine açıldı.

Lula ÅŸimdi tekrar, Brezilya’nın bu dünyaya borcu olan Amazon ormanlarının korunması hedefine dönecek.

Ancak Brezilya’nın çıkarları da koruma gerektiriyor. Ciddi araÅŸtırmalar en yüksek ekonomik faydanın, yaÄŸmur ormanlarının doÄŸal yapısı bozulmadan ve korunarak sürdürülecek meyve, kereste, lateks (kauçuk ham maddesi) üretimi olduÄŸunu gösteriyor.

Lula ve Ukrayna savaşı

Lula her zaman aktif, pragmatist, uzlaşmacı ve barış yanlısı bir dış politika izledi.

Elbet birinci ilgi alanı kendi bölgesi Latin Amerika’daki sorunlar oldu. Ama binlerce kilometre uzaktaki Ä°ran’ın nükleer programı veya Ukrayna savaşı ile de yakından ilgilendiÄŸini biliyoruz.

Seçilmeden önce bir dergiye verdiÄŸi mülakatta Ukrayna savaşı hakkında söylediklerinden geniÅŸ bir alıntı:

“Putin’in Ukrayna’yı iÅŸgal etmemesi gerekiyordu. Ama suçlu olan sadece Putin deÄŸil. ABD ve AB de suçlu. Ukrayna iÅŸgalinin nedeni? NATO? Öyleyse ABD ve AB diyecekti ki ‘Ukrayna NATO’ya üye olmayacak’. Sorun çözülmüÅŸ olacaktı…

Rusya’yla konuÅŸtular mı? Hayır, konuÅŸmadılar. Müzakere çok az oldu. Barış istiyorsan sabırlı olacaksın. Müzakere masasına oturup 10, 15, 20 gün, bir ay çözüm bulmaya çalışacaksın. Diyalog sadece o iÅŸi ciddiye alırsan sonuç verir…

Ukrayna CumhurbaÅŸkanı diyebilirdi ki ‘Tamam, artık ÅŸu NATO üyeliÄŸi iÅŸinden vazgeçelim’… davranışları biraz tuhaf… (Avrupa parlamentolarını gezmek yerine) müzakere masasında oturuyor olmalıydı… SavaÅŸ istedi. SavaÅŸ istemeseydi, biraz daha fazla müzakere ederdi…

Putin’i eleÅŸtirdim… iÅŸgalin yanlış olduÄŸunu söyledim. Ama hiç kimse barışa için çalışmıyor ki… Putin nefretini tahrik ediyorlar. Ama bu hiçbir ÅŸeyi çözmeyecek… savaşı teÅŸvik ediyorlar. O ÅŸahsı (Zelenski’yi) teÅŸvik ediyorlar.

(ABD BaÅŸkanı) Biden’ın savaÅŸ hakkında doÄŸru karar aldığını düÅŸünmüyorum… Biden savaşı teÅŸvik etmek yerine engelleyebilirdi… UçaÄŸa binip Moskova’ya Putin’le görüÅŸmeye gidebilirdi. Bir liderden beklenen budur…

Brezilya bir kez daha dünya sahnesinde baÅŸ oyunculardan biri olacak, çünkü daha iyi bir dünyanın mümkün olduÄŸunu göstermek istiyoruz.”

Ukrayna krizi ve savaÅŸ hakkında onlarca yazı yazdım. Lula’nın sözlerinin tamamı yazdıklarımla aynı doÄŸrultuda, bir kısmı neredeyse kelimesi kelimesine aynı.

Ukrayna bizim yakın komÅŸumuz. Orada olup bitenler bizi yakından ve doÄŸrudan ilgilendiriyor. Bugün oluk oluk kanın aktığı o toprakları bir zamanlar ecdadımız Osmanlı yönetmiÅŸti.

O savaÅŸ hakkında Lula’nın 10 bin kilometre uzaktan söyledikleri düzeyinde görüÅŸleri, farklı yönde de olsa, dile getirebilecek bir iktidar veya muhalefet liderimiz var mı?

Lula dokuz bin kilometre uzaktan gelip Mısır’daki Ä°klim Zirvesi’ne katılıyor. Üstelik henüz göreve baÅŸlamadı, sadece iklim eylemcisi olarak. Çünkü orada söylemek istediÄŸi ÅŸeyler var.

Bizim iktidar veya muhalefet liderlerimizden, iklim zirvesine katkı yapmak için burnumuzun dibindeki Mısır’a giden var mı?

Küresel lider lafla olmuyor.

Lula dünyanın vicdanı olmayı hakkediyor.